Het accordeon in hoofdlijnen | Jan van den Bosch

Beschrijving

Wat is eigenlijk een accordeon

Een accordeon is simpel gesteld een orgelachtig muziekinstrument dat zijn geluid voortbrengt niet met pijpen, maar door vibrerende metalen tongen. Het bestaat uit twee van een klavier voorziene kasten die verbonden zijn door een luchtbalg. De muziektonen worden geproduceerd door het uittrekken dan wel induwen van de luchtbalg met de linkerkast, onder gelijktijdige bespeling van de klavieren.

Het woord ‘accordeon’ zoals wij het spellen, dus met een ‘e’, is van Franse oorsprong. Het goede taalgebruik vereist het lidwoord ‘het’ en niet ‘de’. Wij zeggen namelijk ook het carillon, het medaillon, et cetera.

Het instrument behoort tot de harmonica-achtige instrumenten. Het stamt namelijk af van het oertype van de harmonica dat het licht zag in 1829. Technisch gesproken is een accordeon een harmonica, maar niet iedere harmonica is een accordeon. Er zijn twee verschillen.

Het eerste verschil zit in het beschikbare toonpalet

Bij de negentiende-eeuwse harmonica, althans van het eenvoudigste type, omvat het toonscala alleen tonen die overeenkomen met de witte toetsen op de piano. De tussenliggende of ‘halve’ tonen, overeenkomend met de zwarte pianotoetsen, ontbreken. Zo’n tonenreeks, of zo’n instrument, noemt men diatonisch. Muziek waarin de tussenliggende tonen wèl voorkomen, kan op een eenvoudige harmonica niet worden gespeeld. Bij een accordeon, daarentegen, omvat het toonscala ook alle tussenliggende tonen. Er zijn dan in de toonopeenvolging geen hiaten. Zo’n volledige toonopeenvolging, of zo’n instrument, noemt men chromatisch.

Het tweede verschil bestaat hierin dat bij de harmonica de toonhoogte, zoals die met iedere toets wordt verkregen, er van afhankelijk is of de balg wordt uitgetrokken of ingeduwd. Daar de toonhoogte dus steeds wisselt, is de harmonica wisseltonig of bisonoor.

Bij een accordeon, daarentegen, doet de bewegingsrichting van de balg er niet toe voor de toonhoogte. Een accordeon is daarom gelijktonig of unisonoor.

Conclusie

Wij kunnen het accordeon definiëren als een harmonica die zowel chromatisch als unisonoor is.

In zowel het Nederlands als in het Duits, in het meer vakkundig taalgebruik, is onderscheid gemaakt tussen de begrippen ‘accordeon’ en ‘harmonica’. In het gewone spraakgebruik wordt dit onderscheid niet altijd in acht genomen, ook niet in het Vlaams en in het Frans.

Beknopte geschiedenis

De wereld van het accordeon is helaas vrij chaotisch. Het doel van dit boek is om daar wat orde in te scheppen en de belangrijkste punten aan te geven in de variëteit aan typen en systemen die in West-Europa tot ontwikkeling zijn gekomen. De aandacht gaat daarbij voornamelijk uit naar het standaardaccordeon, dus dat betekent dat accordeontype, hetzij met knop- hetzij met pianoklavier dat is uitgerust met een zogenaamd standaardbassysteem. Een bijzonder accent is gelegd op het knopaccordeon. In Nederland niet erg bekendheid.

Experimentele systemen en niet als accordeon te beschouwen harmonicatypen komen slechts ter sprake voor zover zij het hoofdonderwerp, het standaardaccordeon, kunnen verduidelijken. Ook het melodiebasaccordeon, dat een aparte richting vertegenwoordigt, is slechts zijdelings belicht.

Hieronder vindt u een inkijkexemplaar. U kunt ook in full screen kijken. Zie de gekruiste pijlen rechtsonder.

 

[3d-flip-book mode=”fullscreen” urlparam=”fb3d-page” id=”36419″ title=”false”]