Beschrijving
Prachtige poëziebundel van Rose Ausländer
Rose Ausländer werd op 11 mei 1901 geboren als Rosalie Ruth Scherzer in Czernowitz. Deze stad heet nu Chernivtsi en ligt in de westelijke Oekraïne aan de oevers van de rivier de Proet. Toen Ausländer er woonde, was de stad een cultureel bloeiende universiteitsstad in Oostenrijk-Hongarije. Er woonden mensen van vele volkeren en er werden dagelijks meerdere talen gebruikt. Hier of in de er omheen liggende Boekowina werden opmerkelijk veel dichters en schrijvers geboren, waarvan Paul Celan de bekendste is, maar Alfred Margul-Sperber, Rose Ausländer, Moses Rosenkranz, Alfred Kittner en Selma Meerbaum-Eisinger zijn andere namen, die in Nederland bijna onbekend zijn, maar erbuiten als hoogtepunten van een verloren gegane joodse cultuur in Oost-Europa genoemd worden. De documentaires van de filmregisseur Volker Koepp (Dieses Jahr in Czernowitz; Herr Zwilling und Frau Zuckermann) hebben de laatste restjes van deze Duitstalige cultuur vastgelegd.
Rose Ausländer en familie is niet honkvast
Met het orthodoxe Oost-Europese Jodendom heeft Ausländers werk echter niets te maken. Haar vader was een vrijdenkend koopman die getrouwd was met een liberaal-joodse uit Berlijn. In 1916 vlucht de familie voor het eerst weg uit Czernowitz, via Boedapest naar Wenen. In 1919 keerde de familie naar de inmiddels Roemeens geworden Boekowina terug. Haar vader sterft in 1920 en omdat het de moeder niet lukte om de hele familie te onderhouden, emigreert Rose naar familie in Winona in het Midwesten van de USA. Daar houdt ze het echter niet lang uit, trekt naar New York in 1922 en huwt haar oude studiegenoot Ignaz Ausländer. Drie jaar later gaan ze uiteen, het huwelijk is pas in 1930 ontbonden. Ze werkt als secretaresse en vertaalster en ook in een chemische fabriek. In 1931 keert ze naar Czernowitz terug, vooral omdat de gezondheid van haar moeder sterk achteruit gaat. Haar eerste, nog rijmende gedichten verschijnen in 1939 als boek: Der Regenbogen.
Czernowitzer joden gedood, Rose Ausländer overleefd
In 1941 bezetten Duitse troepen de stad en Ausländer wordt in een ghetto opgesloten. Daar ontmoet ze een paar keer Paul Celan. 55.000 Czernowitzer joden vinden de dood, maar zij overleeft samen met haar moeder, broer en diens familie. In 1946 vertrekken ze naar Boekarest en daarom emigreert Ausländer voor een tweede keer naar de USA. Haar moeder sterft voordat ze haar kan laten overkomen. Ausländer voelt zich een vreemde in New York, trekt zich terug in emigrantenkringen en schrijft gedichten in het Engels. Ze heeft heimwee naar haar moederland, de taal. In 1957 maakt ze een grote reis door Europa en ontmoet in Parijs opnieuw Paul Celan, die haar nieuwe stijl gedichten waardeert en haar zelfvertrouwen sterkt. In 1963 keert ze definitief terug naar Europa, vanaf 1965 leeft ze in Duitsland. Sinds 1972 woont ze in het bejaardenhuis van de joodse gemeenschap in Düsseldorf, genoemd naar Nelly Sachs, die voor haar poëzie de Nobelprijs kreeg. Sinds 1978 is ze bedlegerig en leeft ze in een zelfgekozen eenzaamheid. Ze schrijft bundel na bundel. In januari 1988 sterft ze. In totaal heeft ze meer dan 2500 gedichten geschreven.
Eenvoud van taal en beeldspraak
Vanwege haar Holocaust-ervaring is Ausländer vaak in een naam genoemd met Celan en Sachs. Maar haar werk is totaal verschillend. Voor Nelly Sachs’ meesterlijke gedichten moet je veel tijd nemen om ze te lezen en een grote kennis van het Oude Testament en het joodse gedachtegoed meebrengen om de diepe levenswijsheid en de rouw om het joodse volk in detail te kunnen begrijpen. Celans hermetische werk vereist eveneens veelvoudige lezing om de betekenis te kunnen doorgronden. Ausländers gedichten daarentegen schitteren door eenvoud van taal en beeldspraak. Een schijnbare eenvoud, want het is uitermate moeilijk om zo helder te kunnen schrijven. De boodschap van liefde en broederschap raakt de lezer. Daarom kan ze eerder met Hilde Domin of Reiner Kunze vergeleken worden. In hun werk staat de medemens centraal en hoe we daarmee omgaan/zouden moeten omgaan. Om die reden is de waardering bij poëzielezers groot. Het is het belangrijk dat Ausländers poëzie nu voor het eerst ook in het Nederlands ter beschikking staat.
Lees ook andere poëzie op booxstore.
Voor Duitstalige boeken van Rose Ausländer vindt u bij bol.com
